ტოპინიმიკა საქართველოში, მათი წარმოშობა-განმარტებანი

caucasica · Post by **caucasica** » 28 მაი 2009, 13:00

GAMARJOBA SAKARTVELO wrote:ხარაგოული (ხარაგაული) თურმე თურქული წარმოშობის ყოფილა.
ოღონდ, რას ნიშნავს, არ ვიცი.
ვინმემ რამე ჰომ არ იცით?
კავკასიკ, აბა, ჯეიბის ჰკითხე, ეგებ იცოდეს რამე.

ხუმრობით ხარაგაულელებს ვაბრაზებტ ხოლმე ხარაგაული იმიტომ ქვიან რომე გამოხრული მხარეაოოო

ხოლო მათი პასუხია: ისტორიულად აქ საქარავნე გზა გადიოდა და უამრავი ხორაგი გროვდებოდა ხოლმე "საწყობის " მსგავს ადგილზე და ამიტომ
ხორ(ა)ოგეული უწოდესო, თუ უფრო წუსტ განმარტებას მოვისმენ დავწერ.

ეხლა კიდევ ერტი ტოპონიმის სესახებ ხაშურის რაიონსი არის ერტი ლამაზი სოფელი ტეზერი-ადრე სრული სახელი ყოფილა მტერტმზვერი (აქ ყოფილა მტერტმზვერი კოსკი, დღეს მისი კვალი აღარაა) კარგ ამინდში სოფლიდან გორის სანახები ცანსსს

GAMARJOBA SAKARTVELO

Archil wrote:ოზურგეთი...

ჰოდა შესევიან თურქები, შესულან შიგ და ერთს ბუნებრივი მოთხოვნილების დაკმაკოფილების მომენტი დასდგომია და..

ჰოდა გურულები რის გურულები არიან.. უცებვე დასხმიან თავს თურქებს და გაუდევნიათ დასახლებიდან.

ჰოდა დარჩენია მერე სახელი - ქენი და გაიქეციო... ოზურ - გეთ

მოიცა, ვეღარ გავიგე, ხუმრობ თუ სიმართლის ნამცეცები ამ ამბავში?
საინტერესო ტოპონიმი კი არის

Tamari-ch. · Post by **Tamari-ch.** » 28 მაი 2009, 17:59

ძველად მანგლისში ამზადებდნენ ნამგლებს,
ამიტომაც მას თავიდან ნამგლისი ეწოდებოდა,

დროთა განმავლობაში კი მანგლისი დაერქვა

imerkhevli · Post by **imerkhevli** » 31 მაი 2009, 21:42

აბა,

რას უკავშირდება ცხუმი,მცხეთა და ცხინვალი???

Tamari-ch. · Post by **Tamari-ch.** » 31 მაი 2009, 22:07

მცხეთაზე ერთიანი აზრი არაა -
ერთი ვარიანტით ის დაკავშირებულია ეთნარქ მცხეთოსთან -
მითიური ქართლოსის ძე, მცხეთის "დამაარსებელი"

და მეორეთი კი მეშეხ (?) - მოშხებთან - ან მუშქებთან

ქართველთა ეთნარქები,
ლეონტი მროველის მიერ â€žქართლის ცხოვრებაში“ მოხსენიებული ლეგენდარული გმირები: თარგამოსის ძე ქართლოსი; ქართლოსის ძენი â€” მცხეთოსი, გარდაბოსი, კახოსი, კუხოსი, გაჩიოსი; მცხეთოსის ძენი â€” უფლოსი, ოძრხოსი და ჯავახოსი, რომელთაც თავიანთი კუთვნილი მიწა-წყალი მიიღეს მამებისაგან.

ქართლოსს მიუღია თარგამოსისაგან ტერიტორია, რომელსაც აღმოსავლეთით ესაზღვრებოდა ჰერეთი და მდინარე ბერდუჯი, დასავლეთით â€” პონტოს ზღვა, სამხრეთით â€” მტკვარ-არაქსის წყალგამყოფი ბამბაკის ქედი, ჩრდილოეთით â€” ღადოს მთა (კავკასიონის განშტოება); მცხეთოსს â€” მიწა-წყალი არაგვის დასავლეთით, სპერის ზღვამდე; გარდაბოსის ტერიტორიას აღმოსავლეთით ესაზღვრებოდა მდინარე ბერდუჯი, დასავლეთით â€” ქ. გაჩიანი, სამხრეთით â€” მტკვარ-არაქსის წყალგამყოფი ბამბაკის ქედი, ჩრდილოეთით â€” მტკვარი.

კახოსის მიწა-წყალი ყოფილა კავკასიონსა და კახეთის მთას შორის, არაგვიდან ვიდრე ტყე-ტბამდე; კუხოსისა â€” არაგვიდან ჰერეთამდე, კახეთის მთასა და მტკვარს შორის; გაჩიოსისა სკვირეთის მდინარიდან, ვიდრე აბოცის თავამდე; უფლოსისა â€” არაგვიდან ვიდრე ტასისკარამდე და ფარავნამდე; ოძრხოსისა â€” ტასისკარიდან სპერის ზღვამდე; ჯავახოსისა â€” ფარავნიდან მტკვრის სათავემდე.
http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5% ... 1%E1%83%98

Naia · Post by **Naia** » 01 ივნ 2009, 10:04

imerkhevli wrote:აბა,

რას უკავშირდება ცხუმი,მცხეთა და ცხინვალი???

ადრე სადღაც ამოვიკითხე, ერთ-ერთი ვარიანტის თანახმად, სახელწოდება 'მცხეთა', 'მესხ'-იდან მოდისო. ერთ დროს თურმე მესხები ისე გაძლიერებულან, რომ ქართლამდე ამოსულან და მცხეთა დაუარსებიათო.

რამდენად მართალია არ ვიცი

Mta Mkvarebia · Post by **Mta Mkvarebia** » 01 ივნ 2009, 13:38

საინტერესო ცნობები გაქვთ. ვფიქრობ, მაგ ადგილების (ქალაქი, სოფელი, რაიონი, მხარე) სახელწოდებას თუ ყველა გაამუქებთ, თვალში უფრო კარგად მოგვხვდება

.
თქვენი ნებართვით, წინა წერილებში, სადაც გამუქებული არაა, ამ სახელებს გავამუქებ

.

Tamari-ch. · Post by **Tamari-ch.** » 01 ივნ 2009, 15:15

Naia
მესხები - მუშქები -
ერთი და იგივეა
ანუ ეს იგივე ქართველებია -
ცალკე კი არ გაძლიერებულან მესხები -
ეს ქართველთა ტომები იყო.

შესაძლოა კავშირში იყოს ბიბლიურ მოსოხთან

გვალდა · Post by **გვალდა** » 01 ივნ 2009, 15:24

ქართველი, გარდა იმისა რომ ქართლოსის შთამომავალია, იმ მიწელია, სადაც რთველს დაედო დასაბამიო. ქართველი, "აქაა რთველი"-დან მოდისო

ჰა, ქვევრი?

Tamari-ch. · Post by **Tamari-ch.** » 01 ივნ 2009, 21:19

გვალდა
ერთი ვერსიით -
სიტყვა ქართველის ძირია არა რთველი
არამედ ქართ..
ქარტ - კარდ..

შესაძლოა არის კავშირი ქალდ- ხალდთან...

imerkhevli · Post by **imerkhevli** » 01 ივნ 2009, 22:29

Tamari-ch. wrote:მცხეთაზე ერთიანი აზრი არაა -
ერთი ვარიანტით ის დაკავშირებულია ეთნარქ მცხეთოსთან -
მითიური ქართლოსის ძე, მცხეთის "დამაარსებელი"

და მეორეთი კი მეშეხ (?) - მოშხებთან - ან მუშქებთან

ქართველთა ეთნარქები,
ლეონტი მროველის მიერ â€žქართლის ცხოვრებაში“ მოხსენიებული ლეგენდარული გმირები: თარგამოსის ძე ქართლოსი; ქართლოსის ძენი â€” მცხეთოსი, გარდაბოსი, კახოსი, კუხოსი, გაჩიოსი; მცხეთოსის ძენი â€” უფლოსი, ოძრხოსი და ჯავახოსი, რომელთაც თავიანთი კუთვნილი მიწა-წყალი მიიღეს მამებისაგან.

ქართლოსს მიუღია თარგამოსისაგან ტერიტორია, რომელსაც აღმოსავლეთით ესაზღვრებოდა ჰერეთი და მდინარე ბერდუჯი, დასავლეთით â€” პონტოს ზღვა, სამხრეთით â€” მტკვარ-არაქსის წყალგამყოფი ბამბაკის ქედი, ჩრდილოეთით â€” ღადოს მთა (კავკასიონის განშტოება); მცხეთოსს â€” მიწა-წყალი არაგვის დასავლეთით, სპერის ზღვამდე; გარდაბოსის ტერიტორიას აღმოსავლეთით ესაზღვრებოდა მდინარე ბერდუჯი, დასავლეთით â€” ქ. გაჩიანი, სამხრეთით â€” მტკვარ-არაქსის წყალგამყოფი ბამბაკის ქედი, ჩრდილოეთით â€” მტკვარი.

კახოსის მიწა-წყალი ყოფილა კავკასიონსა და კახეთის მთას შორის, არაგვიდან ვიდრე ტყე-ტბამდე; კუხოსისა â€” არაგვიდან ჰერეთამდე, კახეთის მთასა და მტკვარს შორის; გაჩიოსისა სკვირეთის მდინარიდან, ვიდრე აბოცის თავამდე; უფლოსისა â€” არაგვიდან ვიდრე ტასისკარამდე და ფარავნამდე; ოძრხოსისა â€” ტასისკარიდან სპერის ზღვამდე; ჯავახოსისა â€” ფარავნიდან მტკვრის სათავემდე.
http://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5% ... 1%E1%83%98

მგონი, ეგ მოსაზრება უფრო მითიურია.........

ცხინვალი, ცხუმი, _მცენარე რცხილას უკავშირდება.
საკმაოდ ხშირად; ტოპინიმები სწორედ მცენარეთა სახელებისგან იწარმოება

მცხეთა//მესხეთი//სამხცე აშკარად ურთიერთკავშირშია;მესხეთი ალბათ გვიანდელი ნაწარმოებია:ცხ-მ სხ მოგვცა:სა-მ-ცხ-ე>მ-ცხ-ეთ-ა//მე-სხ-ეთ-ი
ცხ>სხ

imerkhevli · Post by **imerkhevli** » 01 ივნ 2009, 23:04

ტყვარჩელი (აფხ. Ð¢ÒŸÓ™Ð°Ñ€Ñ‡Ð°Ð») â€” ქალაქი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ოჩამჩირის რაიონში (ამჟამად ცალკე რაიონია). მდებარეობს მდინარე ღალიძგაზე.

მეგრულ ტყვარჩელიას (ყოჩივარდა) უკავშირდება

Tamari-ch. · Post by **Tamari-ch.** » 01 ივნ 2009, 23:08

მესხეთი ალბათ გვიანდელი ნაწარმოებია

რაის გვიან

მუშქები ნახსნებია ჩვ წ აღმდე მე 12-11 საუკუნეებში...
არა მგონია მაშინ რცხილა წყვეტდა მუშქების სახელწოდებას

imerkhevli · Post by **imerkhevli** » 01 ივნ 2009, 23:19

Tamari-ch. wrote:
მესხეთი ალბათ გვიანდელი ნაწარმოებია
რაის გვიან

მუშქები ნახსნებია ჩვ წ აღმდე მე 12-11 საუკუნეებში...
არა მგონია მაშინ რცხილა წყვეტდა მუშქების სახელწოდებას

ზემოთხსენებულიცა და ეს უკანასკნელიც ერთ-ერთი ვერსიაა და არა ერთადერთი..........

შEსაძლოა მესხეთი იყოს სამცხეზე ახალი (არა საერთოდ ახალი)აქ საუბარია
სა-ე მაწარმოებელი უფრო ადრინდელია თუ მე-ე სამცხე//მესხეთი,ერთმანეთს ცვლიდა
სხ-ცხ კომპლექსები, თუმცა ვეცდები ,სხვა ინფორმაციაც მოვიძიო...

ჩემთვის,ძალიან საინტერესო თემაა.

მადლობა გოგას თემის გახსნისთვის

imerkhevli · Post by **imerkhevli** » 01 ივნ 2009, 23:46

ტარიელ ფუტკარაძე

მესხეთიდან დეპორტირებულთა
თვითაღქმა
იანეთში ჩასახლებულ პირთა გამოკითხვის შედეგების მიხედვით
The Identity of Repatriates
from Meskheti
არტანუჯი
2005

ამჟამინდელ მესხთა წინაპრები

,,შუა საუკუნეებში მესხეთი მთელი სამხრეთ საქართველოს სახელი იყო; ისტორიულ მესხეთში შედიოდა: სამცხე, ჯავახეთი, აჭარა, კლარჯეთი, შავშეთი, ერუშეთი, ჭანეთი, ლაზეთი, ლივანა, მაჭახელი, კოლა, იმერხევი, ორივე ტაო...
მესხთა წარსულთან დაკავშირებით, საინტერესოა მუშქებისა და დაიანელების ისტორია, რომელიც, ძველი ასირიული, ურარტული, ბერძნული, ლათინური, ქართული და სხვ. წყაროების მიხედვით, ასე წარმოჩნდა:
მუშქები, მოსხები, მოსხიკეს მცხოვრებლები, მესხები
სამეცნიერო ლიტერატურაში მიღებული აზრის თანახმად, ძვ.წ. XÎ™Î™I-VII საუკუ-ნეების ასურულ ლურსმულ წყაროებში მოხხსენიებული მუშქები, ბიბლიური მოსოქ-/მოსოხ-მეშეხ- სახელწოდებები (შესაქმე, X 2 , 2 2 -3 2 ), ბერძნულ-რომაული ტექსტე-ბის მოსოხები, ძვ. წ. ივ საუკუნეში არსებული სახელმწიფო მოსხიკე (ივ.ჯავახიშვი-ლი, 1908, გვ.2 2 ; ივ.ჯავახიშვილი, 195 0, გვ.18; ნ.ხაზარაძე, 1998, გვ.177; ნ.ხაზარაძე, 2 001, გვ.2 73 ; შდრ., ი.დიაკონოვი, 1984 ) - მოსხების/მესხების ქვეყანა, “ქართლის ცხოვ-რების“ არიან ქართლი და ქართველთა ერთი ჯგუფის აღმნიშვნელი თემონიმი მესხი
ერთმანეთთან დაკავშირებული ცნებებია; კერძოდ, ისინი მიემართება ქართველურ მოდგმას, რომლის განსახლების (თუ მოძრაობის) ძირითადი ტერიტორიაა ზემო ევფრატისპირეთი (ძვ.წ. XÎ™I- ს.), კაბადოკია, ჰალისის შუა დინების სამხრეთი (ძვ.წ. VIII ს.), პონტოს ტერიტორის ნაწილი და, ბოლოს, სამხრეთ-დასავლეთი ამიერკავკა-სია.
შდრ.: “ფეოდალური ხანის ნომენკლატურით, მოსხების ქვეყანა მოიცავდა: სა-მცხეს, ჯავახეთს, კლარჯეთს, აწარას, ეგრისს, შავშეთს, კოლა-არტაანს, ამიერ და იმირ ტაოს, ბასიანს, სპერს, ანუ მთელ სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს“ (მსჯელობისა და ვრცელი სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვისათვის იხ.: ნ.ხაზარაძე, 1984 , გვ.3 6 -70; გრ.გიორგაძე, 1985 ; გრ.გიორგაძე, 2 002 ).
ძვ.წ. XÎ™Î™ საუკუნეში (1165 წელს) ზემო მესოპოტამიაში გამოჩენილი მუშქები ე.კავ-ენიაკმა ისტორიული საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთ ოლქებიდან ჩამოსულებად მიიჩნია (გ.მელიქიშვილი, 1965 , გვ.2 2 ); ნ.ხაზარაძის აზრითაც, “მუშქები, აბეშლაე-ლების მსგავსად, ჩრდილოეთიდან უნდა გავრცელებულიყვნენ სამხრეთისაკენ ხეთე-ბის სამეფოს დაცემის შემდეგ (ნ.ხაზარაძე, 2 002 , გვ.124 ); მკვლევრის ვარაუდი ეფუძ-ნება იმას, რომ ხეთურ ლურსმულ ტექსტებში მუშქები არ არიან მოხსენიებული.
ჩვენი აზრით, სავსებით დასაშვებია, რომ მუშქთა წინაპრებად მოვიაზროთ ხათე-ბსა და ხურიტებს შუა მოსახლე, მათივე მონათესავე ქართველურ-კავკასიური მოდგ-მა.
ბერძნულ წყაროებში მოსხების ტომი პირველად ნახსენებია ძვ.წ. ვი ს. ბერძენი მწერლის - ჰეკატა~ოს მილეტელის მიერ; მისი მოწმობით, მოსხები კოლხური ტომია (ჩვენი აზრით, აქ კოლხური ქართველურის სინონიმია - ტ.ფ.); ისინი ცხოვრობდნენ მითანის მეზობლად - მესოპოტამიის ჩრდილოეთით, ანდა მცირე აზიის ჩრდილო-აღმოსავლეთით (თ.ყაუხჩიშვილი, 1976 , გვ.4 3 -4 4 ).
ჰეროდოტეს (ძვ.წ. ვ) მიხედვით, მოსხები კოლხებთან (აქ უკვე, კოლხები ერთ-ერ-თი ქართველური ტომის სახელია - ტ.ფ.), სასპეირებთან, ხალიბებთან (ქალიბებთან), მაკრონებთან, ტიბარენებთან, მოსინოიკებთან და მარებთან ერთად ცხოვრობდნენ მცირე აზიის ჩრდილოეთით შავი ზღვის აღმოსავლეთ თუ სამხრეთ სანაპიროზე სპარსეთის მეფე დარიოს ი (ძვ.წ. 5 2 4 -4 85 ) დროს (იხ. ჰეროდოტე, 1976 , გვ.6 3 4 ; თ.ყაუხჩიშვილი, 1976 , გვ.4 7, 6 6 0).
სტრაბონის (ძვ.წ. 6 4 - ახ.წ. 2 4 ) მიხედვით, მოსხები ცხოვრობენ ამJამინდელ და-სავლეთ საქართველოში - შავი ზღვის სანაპიროზე კოლხების გვერდით, ჰენიოხებისა და კერკეტების სამხრეთით (საკითხის მიმოხილვისათვის იხ., გ.ქავთარაძე, 1985 , გვ. 82 -86 ); სტრაბონისვე ცნობით, ადრინდელი მოსხური ქვეყნის ერთი ნაწილი აქვთ კოლხებს, მეორე - იბერებს და მესამე - არმენიელებს (თ.ყაუხჩიშვილი, 1976 , გვ.14 0-14 5 ).
იოსებ ფლავიოსის აზრით (3 7-95 ), მოსოხენები დაფუძნებულნი არიან მოსოხის მიერ და “ახლა მათ კაბადოკიელები ეწოდათ; კაბადოკიელთა ეს ძველი სახელი შემო-რჩენილია მათი დედაქალაქის სახელად, რომელიც არის მაზახა“ (იოსებ ფლავიოსი, 1987, გვ.103 ).
ევსტათი ანტიოქელთან (2 80-3 6 0) კაბადოკიელთა წინაპრებად დასახელებულია მესხენები, მათ ეთნარქად კი - ოსოხი (გეორგიკა, 196 1, გვ.3 4 ). ორი საუკუნის შემდეგ კი პროკოპი კესარიელი მესხთა (მესხოი) საცხოვრისად მიიჩნევს იბერიის გასწვრივ არსებულ მთებს (გეორგიკა, 196 5 , გვ.12 7).
სტეფანე ბიზანტიელთან (IV-VII) დადასტურებულია ეთნონიმი მოსხი; იგი, მი-ჰყვება რა სტრაბონს, მოსხებს ასახელებს კერკეტების ზემოთ (ე.ი. სამხრეთით - ტ.ფ.).
XI საუკუნის მოღვაწე ლეონ გრამატიკოსი უცვლელად იმეორებს წინა თაობების ისტო-რიკოსთა მოსაზრებებს და იაფეტის შვილად მიჩნეულ მესხოსისგან მომდინა-რედ მიიჩნევს მესხებს, რომელთაც ახლა კაბადოკიელები ეწოდებათო...(გეორგიკა, 196 3 , გვ.3 -4 ).
დროთა განმავლობაში მესხთა განსახლების ველი ვიწროვდება ოდენ სამხრეთ საქართველოთი.
მოსხ-/მესეხ-/მესხ- ტერმინთან დაკავშირებით, საინტერესოა ჩრდილოკავკასიურ ენათა მონაცემებიც:
პ.უსლარისა და ა.დირის ცნობებით, დაღესტნურ ენათა სამყაროში ქართველების აღსანიშნავად იყენებენ ტერმინს - მოსოქი/მუსექი; იგი მიემართება, აგრეთვე, წო-ვათუშებსაც (გ.ბურჭულაძე, ბ.შავხელიშვილი, 1993 , გვ.3 2 5 ).
ლოგიკურია, დავუშვათ, რომ ამჟამინდელი ქართლის მოსახლეობა ძველი მესხე-ბისაგან მომდინარეობს; ამის კიდევ ერთი არგუმენტი ჩანს ტოპონიმ მესხ- ფუძის, მცხეთისა და ქორონიმ სამცხის მიმართება: *მესხთა > მცხეთა; *სამესხე > სამცხე (ლიტერატურის მიმოხილვისა და განსხვავებული მსჯელობისათვის იხ. გ.ბედოშვი-ლი, 1981).
შდრ.: ი.ზიცარის აზრით (ი.ზიცარი, 1998): მეს-ხ- > ვესკ > ბასკ- (ბასკი); ბასკ- ფუ-ძის ამგვარი ეტიმოლოგია საინტერესოა, ამავე დროს, დამატებით არგუმენტებს მოი-თხოვს.
ვარაუდობენ, რომ მესხ-, მოსხ- მუსხ- ფუძეები ქართველური დიალექტური ვარი-ანტებია; მათთვის ამოსავალი შეიძლება იყოს *მას- ძირი:
თ.მიქელაძის დაკვირვებით, ბერძნულ მითოლოგიაში კოლხების ეთნარქი კოლხი ფასისის შვილად არის მიჩნეული, ფასისი კი წყლის ღვთაებაა (თ. მიქელაძე, 195 5 , გვ. 3 3 -3 4 ); შდრ.: წყლის ძველი ღვთაება ფასი/ფასისი, მას-ის მთა - არარატის ძველი სა-ხელი, ბას-იან-ი და ფას-ის-ი - ჭოროხის ძველი სახელი). მეს-ხ- ფუძეში ხ- უნდა იყოს ხურიტულ-ურარტულ-კავკასიური სუფიქსი, რომელიც კრებითობა-წარმომავ-ლობას გამოხატავს.
სამეცნიერო დებულებები ხშირად საკამათოა, მაგრამ, ჩვენს შემთხვევაში, ვფიქ-რობთ, სადავო არ უნდა იყოს, რომ მოსხები/მესხები ერთ-ერთი ძველი ქართველური ტომის სახელია, რომელიც მეზობელ თუ არამეზობელ ხალხთაგან ისტორიის ერთ მონაკვეთში განზოგადებული იყო “ყოველთა ქართველთა“ სახელად.''

ამ წიგნში ,ბოლო დრომდე არსებული თითქმის ყველა მოსაზრებაა .

ახალი წერილი	ახალი წერილი არაა	ანონსი
ახალი წერილი [ ცხარე ]	ახალი წერილი არაა [ ცხარე ]	თვალშისაცემი
ახალი წერილი [ დაკეტილია ]	ახალი წერილი არაა [ დაკეტილია ]

FORUM_PERMISSIONS