ქვათა ღაღადი ანუ რაზე საუბრობენ ლაპიდარული წარწერები.
Posted: 07 აპრ 2010, 03:31
http://saunje.ge/index.php?option=com_c ... 7&Itemid=3
ჯვრის წარწერები //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.XI.-თბ.,1987.-გვ.563. ცნობები ჯვრის ტაძრის რელიეფური წარწერების შესახებ.
ქართული ასომთავრული დამწერლობის ჩვენამდე მიღწეული ერთ ერთი უძველესი ეპიგრაფიკული ნიმუში. ამოკვეთილია ჯვრის ტაძრის (იხ. ჯვარი მცხეთისა) აღმოსავლეთ და სამხრეთ ფასადის რელიეფებზე, ტაძრის შუაში აღმართულ ჯვრის კვარცხლბეკზე (კვარცხლბეკის შემორჩენილი ნაწილი წარწერის ფრაგმენტითურთ ამჟამად დაცულია საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში), ტაძრის სამხრეთ - დასავლეთ კუთხის ოთახის შესასვლელის თავზე და კედლის მოპირკეთების ცალკეულ ფილებზე. ყველა წარწერა თანადროულია და მათში მოხსენიებული ისტორიული პირების, კერძოდმ სტეფანოზის ქართლში ერისმთავრობის დროის მიხედვით თარიღდება (VI-VII საუკუნეების მიჯნა).
შინაარსის მიხედვით ჯვრის წარწერები იყოფა შემდეგ ჯგუფებად:
1. სამშენებლო-ქტიტორული წარწერები: სტეფანოზ პატრიკიოსის, მისი ძმის დემეტრეს ეპატოსის და ძის ადრნერსე ეპატოსის წარწერა ჯვრის „აღმართვის“ შესახებ, ამოკვეთილია კვარცხლბეკზე; ქრისტეს მხევლის თემესტიას წარწერა ტაძრის სამხრეთ - დასავლეთ კუთხის ოთახის - „საყოფელის“ აშენების შესახებ, ამოკვეთილი ამ ოთახის შესასვლელის ტავზე, სიგა მხარეს;
2. მოსახსენებლები: სტეფანოს ქართლის პატრიკიოსისა - „ჯუარო მაცხოვრისაო, სტეფანოს ქართლისა პატრიკიოსი შეიწყალე“; დემეტრე ეპატოსისა - „წმინდაო მიქაელ მთავარანგელოზო, დემეტრე ეპატოსსა მეოხ ხეყავ“; ადრნერსე ეპატოსისა - „წმიდაო გაბრიელ მთავარანგელოზო, ადრნერსე ეპატოსსა მეოხ ეყავ“; ადრნერსე ეპატოსის ძის ქობულ -სტეფანოსისა - „წმიდაო სტეფანე, ქობულ-სტეფანოსი შეიწყალე“.
3. გამოსახულებების განმსაზღვრელი წარწერები; მათგან მოაღწია მხოლოდ ერთმა, ძალზე დაზიანებული სახით: „ქობულ სტეფანოსი ადრნერსეს ძე“;
4. ხელოსანთა ნიშნები - ქართული ასომტავრული ანბანის ცალკეული ასოები, რომლებიც დასმულია ტაძრის მოპირკეთების სხვადასხვა ფილაზე.
ჯვრის წარწერები მნიშვნელოვანია პალეოგრაფიისათვის, როგორც ქართული დამწერლობის მტკიცედ დათარიღებული ნიმუშები, და ენის ისტორიისათვის - მათში დასტურდება როგორც ხანმეტი, ისე არახანმეტი ფორმები.
ლიტ.: ქართული წარწერების კორპუსი, ლაპიდარული წარწერები, I - აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველო, (V-X სს.), ნ. შოშიაშვილის გამოც., თბ., 1980 ვ. სილოგავა
ჯვრის წარწერები //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.ტ.XI.-თბ.,1987.-გვ.563. ცნობები ჯვრის ტაძრის რელიეფური წარწერების შესახებ.
ქართული ასომთავრული დამწერლობის ჩვენამდე მიღწეული ერთ ერთი უძველესი ეპიგრაფიკული ნიმუში. ამოკვეთილია ჯვრის ტაძრის (იხ. ჯვარი მცხეთისა) აღმოსავლეთ და სამხრეთ ფასადის რელიეფებზე, ტაძრის შუაში აღმართულ ჯვრის კვარცხლბეკზე (კვარცხლბეკის შემორჩენილი ნაწილი წარწერის ფრაგმენტითურთ ამჟამად დაცულია საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში), ტაძრის სამხრეთ - დასავლეთ კუთხის ოთახის შესასვლელის თავზე და კედლის მოპირკეთების ცალკეულ ფილებზე. ყველა წარწერა თანადროულია და მათში მოხსენიებული ისტორიული პირების, კერძოდმ სტეფანოზის ქართლში ერისმთავრობის დროის მიხედვით თარიღდება (VI-VII საუკუნეების მიჯნა).
შინაარსის მიხედვით ჯვრის წარწერები იყოფა შემდეგ ჯგუფებად:
1. სამშენებლო-ქტიტორული წარწერები: სტეფანოზ პატრიკიოსის, მისი ძმის დემეტრეს ეპატოსის და ძის ადრნერსე ეპატოსის წარწერა ჯვრის „აღმართვის“ შესახებ, ამოკვეთილია კვარცხლბეკზე; ქრისტეს მხევლის თემესტიას წარწერა ტაძრის სამხრეთ - დასავლეთ კუთხის ოთახის - „საყოფელის“ აშენების შესახებ, ამოკვეთილი ამ ოთახის შესასვლელის ტავზე, სიგა მხარეს;
2. მოსახსენებლები: სტეფანოს ქართლის პატრიკიოსისა - „ჯუარო მაცხოვრისაო, სტეფანოს ქართლისა პატრიკიოსი შეიწყალე“; დემეტრე ეპატოსისა - „წმინდაო მიქაელ მთავარანგელოზო, დემეტრე ეპატოსსა მეოხ ხეყავ“; ადრნერსე ეპატოსისა - „წმიდაო გაბრიელ მთავარანგელოზო, ადრნერსე ეპატოსსა მეოხ ეყავ“; ადრნერსე ეპატოსის ძის ქობულ -სტეფანოსისა - „წმიდაო სტეფანე, ქობულ-სტეფანოსი შეიწყალე“.
3. გამოსახულებების განმსაზღვრელი წარწერები; მათგან მოაღწია მხოლოდ ერთმა, ძალზე დაზიანებული სახით: „ქობულ სტეფანოსი ადრნერსეს ძე“;
4. ხელოსანთა ნიშნები - ქართული ასომტავრული ანბანის ცალკეული ასოები, რომლებიც დასმულია ტაძრის მოპირკეთების სხვადასხვა ფილაზე.
ჯვრის წარწერები მნიშვნელოვანია პალეოგრაფიისათვის, როგორც ქართული დამწერლობის მტკიცედ დათარიღებული ნიმუშები, და ენის ისტორიისათვის - მათში დასტურდება როგორც ხანმეტი, ისე არახანმეტი ფორმები.
ლიტ.: ქართული წარწერების კორპუსი, ლაპიდარული წარწერები, I - აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველო, (V-X სს.), ნ. შოშიაშვილის გამოც., თბ., 1980 ვ. სილოგავა
